Page 60 - [E-Book] วันศาสนูปถัมภ์ พ.ศ. ๒๕๖๐

สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ (พ.ศ. ๒๓๕๒-๒๓๖๗)
ต่อมาในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ นามกรม

ได้เปลี่ยนจากค�าว่า สังกะรียธรรมการ เป็นกรมสังฆการี อันเป็นการเริ่มต้นใช้ชื่อหน่วยงานนี้ว่า กรม
เป็นการแน่นอนเป็นครั้งแรก เจ้ากรมสังฆการีในแผ่นดินนี้ ได้ความจากหนังสือราชสกุลวงศ์
กรุงรัตนโกสินทร์ว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ

พระองค์เจ้าชายไกรสร (พระราชโอรสองค์ที่ ๓ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก)
เป็นกรมหมื่นรักษ์รณเรศ เปนผู้ก�ากับกรมสังฆการี เปนพระองค์แรก

สมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยูหัว รัชกาลที่ ๓ (พ.ศ. ๒๓๖๗-๒๓๙๔)

ครั้นมาถึงสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ กรมหมื่นรักษ์รณเรศ
ซึ่งได้เลื่อนเป็นกรมหลวงรักษ์รณเรศ ผู้ก�ากับกรมสังฆการี ถูกลงพระอาญาสิ้นพระชนม์

จึงทรงสถาปนา พระองค์เจ้าชายสุทัศน์ (พระราชโอรสองค์ที่ ๔๐ ของพระบาทสมเด็จ
พระพุทธยอดฟาจุฬาโลก) ซึ่งเป็นพระราชปตุลาของพระองค์ขึ้นเป็นกรมหมื่นสรไกรวิชิต
ซึ่งเป็นต้นราชสกุลสุทัศน์ เป็นผู้ก�ากับกรมสังฆการีแทน นับเป็นผู้ก�ากับกรมสังฆการี

องค์ที่ ๒

สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหัว รัชกาลที่ ๔ (พ.ศ. ๒๓๙๔-๒๔๑๑)
ในรัชกาลที่ ๔ มีการเพิ่มชื่อต่อท้ายจากค�าว่า กรมสังฆการี เป็นกรมสังฆการีธรรมการ

มีผู้ก�ากับกรม ๑ ต�าแหน่ง และต�าแหน่งอื่นอีก ๓ ต�าแหน่ง ดังนี้
เจ้ากรมสังฆการีธรรมการองค์ที่ ๑ รัชกาลที่ ๔ ทรงแต่งตั้งให้สมเด็จเจ้าฟามหามาลา

กรมพระยาบ�าราบปรปกษ์ (สมเด็จเจ้าฟากลาง) พระราชโอรสองค์ที่ ๖๕ ของพระบาทสมเด็จ
พระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ และเป็นพระเจ้าน้องยาเธอของพระองค์ ซึ่งเป็นต้นราชสกุล
มาลากุล เป็นผู้ก�ากับกรมสังฆการีธรรมการองค์ที่ ๑ เป็นองค์ที่ ๓ ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ =

องค์ที่ ๑ กรมหลวงรักษ์รณเรศ องค์ที่ ๒ กรมหมื่นสรไกรวิชิต)
เจ้ากรมสังฆการีธรรมการองค์ที่ ๒ (สมัยรัชกาลที่ ๔) ครั้นเมื่อสมเด็จเจ้าฟามหามาลา

กรมพระยาบ�าราบปรปักษ์ ทรงโปรดว่าการในต�าแหน่งอื่นๆ โดยเฉพาะแล้ว พระบาทสมเด็จ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสถาปนา พระองค์เจ้าอรรณพ (พระราชโอรสองค์ที่ ๓๒

ของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ และเป็นพระภาคิไนยของพระองค์) ขึ้นเป็น
กรมหมื่นอุดมรัตนราษี ซึ่งเป็นต้นราชสกุล อรรณพ แล้วโปรดให้เป็นผู้ก�ากับกรมสังฆการีธรรมการ

องค์ที่ ๒ ต่อจากสมเด็จเจ้าฟามหามาลา กรมพระยาบ�าราบปรปักษ์ และเป็นองค์ที่ ๔ ในสมัยกรุง
รัตนโกสินทร์

53
วันศาสนูปถัมภ พ.ศ. ๒๕๖๐