Page 57 - [E-Book] วันศาสนูปถัมภ์ พ.ศ. ๒๕๖๐

ต�าแหน่งศักดินาข้าราชการพลเรือน ซึ่งเป็นกฎหมายที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงตราขึ้น
เพื่อแต่งตั้งขุนนาง ข้าราชการ ให้มีบรรดาศักดิ์เป็นพระยา พระ หลวง ขุน หมื่น และ

ให้ผู้มีบรรดาศักดิ์แต่ละชั้นถือศักดินาชั้นละเท่านั้นเท่านี้ และในกฎหมายฉบับนั้นก็ระบุให้มี
กรมสังกัด มีชื่อกรมต่างๆ จัดการเรื่องราวต่างๆ ขึ้นพร้อมกัน หน่วยงาน เช่น กรมการศาสนา
ในปัจจุบันนี้ ควรจะถือได้ว่าเริ่มต้นมาแต่แผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเป็นต้นมา และเริ่มต้น

ด้วยชื่อกรมธรรมการ หรือกรมสังฆการีมาแล้ว
เจ้าหน้าที่ฝายคฤหัสถ์ ซึ่งช่วยปฏิบัติดูแลกิจการของคณะสงฆ์ สังกัดกรมพระธรรมการ

หัวหน้ากรมมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาพระเสด็จ หรือออกญาพระเสด็จ ต�าแหน่งออกญาพระเสด็จ
เป็นต�าแหน่งสูงรับพระบรมราชโองการโดยตรง และบังคับบัญชาราชการอย่างสิทธิ์ขาด

ในพระธรรมนูญกฎหมายว่าด้วยต�าแหน่งศักดินาข้าราชการพลเรือนมีว่า
ออกญาพระเสด็จสุเรนทราธิบดีศรีสุภราชพิริยพาหุ ถือศักดินา ๑๐,๐๐๐ ไร่ ขุนธรรมเสนา

ราชปลัดทูลฉลอง ขุนศรีปรีชานนท์ ปลัดนั่งศาล
กรมธรรมการ มีกรมสังฆการี เป็นกรมขึ้นอีกกรมหนึ่ง มีหลวงธรรมรักษา เป็นเจ้ากรม
ขุนธรรมาธิบดี เป็นราชปลัดทูลฉลอง ขุนศรีธรรมลังการ์ เป็นปลัดนั่งศาล

ต�าแหน่งออกญาพระเสด็จ ผู้บัญชาการกรมธรรมการนั้น ค้นได้จากพระราชพงศาวดาร
พบชื่อนี้เป็นอย่างไกลที่สุดเพียงแผ่นดินสมเด็จพระมหาธรรมราชา (รัชกาลที่ ๑๗ แห่งกรุงศรีอยุธยา)

เมื่อ พ.ศ. ๒๑๑๒ สมเด็จพระมหาธรรมราชาเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ ในปีแรก
ตรัสเอาพระยาศรีธรรม เป็นพระยาพระเสด็จ ในจดหมายเหตุฝรั่งเศสว่า เมื่อ พ.ศ. ๒๒๒๘

ราชทูตฝรั่งเศสเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรี สมเด็จพระนารายณ์โปรดเกล้าฯ ให้ข้าราชการผู้ใหญ่
สองนายเป็นผู้ต้อนรับ และน�าราชทูตเข้าเฝา ปรากฏว่าคนหนึ่งเป็นออกญาพระเสด็จ ๑

การด�าเนินการดังกล่าวสืบเนื่องมาถึงสมัยต้นแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ จึงได้มีการมอบหมาย
ภารกิจเกี่ยวกับงานด้านการพระศาสนาให้แก่หน่วยงานที่ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ตั้งขึ้นรับผิดชอบแทนพระองค์ แบ่งเป็น ๓ กรม คือ กรมธรรมการ กรมสังฆการี และ

กรมราชบัณฑิตย์ ได้ทรงมอบหมายงานที่ให้แต่ละกรมที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งขึ้นรับภารกิจ
งานด้านการพระศาสนาเป็นอย่างๆ ไป ดังจะเห็นจากแผนผังโครงสร้างงานการบริหารและหน้าที่

ของกรมต่างๆ ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งขึ้นดังต่อไปนี้

๑ ข้อมูลจากหนังสือประวัติกระทรวงศึกษาธิการ ฉบับพิมพ์เป็นที่ระลึกในงานฉลองวันครบรอบ ๖๑ ปี ของกระทรวง
โดย ศ.รอง ศยามานนท์

50
วันศาสนูปถัมภ พ.ศ. ๒๕๖๐