Page 56 - [E-Book] วันศาสนูปถัมภ์ พ.ศ. ๒๕๖๐
P. 56
ประวัติกรมกำรศำสนำ*
กรมการศาสนาเป็นหน่วยงานระดับกรมขึ้นกับกระทรวงวัฒนธรรม เป็นหน่วยงาน
ทางราชการที่รับภารกิจด้านการพระศาสนา ในอดีตที่ผ่านมามิได้เป็นหน่วยงานเดียวกันดังเช่น
ที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน การมอบหมายภารกิจในด้านการพระศาสนาให้แก่ผู้ใดหรือหน่วยงานใด
เป็นพระราชอ�านาจของพระมหากษัตริย์แต่ละรัชสมัย เมื่อทรงเห็นว่าผู้ใดหรือหน่วยงานใด
สามารถรับสนองภารกิจดังกล่าวได้ดีและเป็นไปตามพระราชประสงค์ ก็ทรงมอบภารกิจ
งานการพระศาสนาให้แก่ผู้นั้นปฏิบัติ จะเห็นได้จากประวัติศาสตร์ของชาติไทยว่า ภารกิจ
ด้านพระศาสนานั้น บางสมัยพระมหากษัตริย์ก็ทรงรับภาระเอง บางสมัยก็มอบหมายให้เสนาบดี
หรือพระเถระผู้ใหญ่รับผิดชอบด�าเนินการแทน
ในสมัยกรุงศรีอยุธยา จากการค้นพบในศิลาจารึกวัดจุฬามณี ทราบว่า ในรัชสมัย
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระองค์ทรงสร้างพระวิหารวัดจุฬามณี และได้เสด็จออกทรงผนวช
อยู่ที่วัดจุฬามณี ๘ เดือน ครั้นทรงลาผนวชแล้วมีพระราชโองการให้หมื่นราชสังฆการีรับหมาย
รับผ้าพระราชทานให้พระครูธรรมไตรโลกนารถราชมุนีสีลวิสุทธาจารย์ อธิการรามจุฬามณี
น�าไปทาบรอยพระพุทธบาท
จะเห็นได้ว่า ในสมัยกรุงสุโขทัยและในสมัยกรุงศรีอยุธยา มีราชบัณฑิตย์และ
หมื่นราชสังฆการี ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นชื่อต�าแหน่งรับมอบหมายจากพระเจ้าแผ่นดินให้รับภารกิจ
ด้านการพระศาสนา
ในการถวายความอุปถัมภ์กิจการคณะสงฆ์ก็ดี พระภิกษุสามเณรก็ดี พระมหากษัตริย์
ย่อมทรงจัดให้มีเจ้าหน้าที่ฝายคฤหัสถ์เป็นผู้ด�าเนินการแทนพระองค์ และทรงแต่งตั้งให้มียศ
มีต�าแหน่งสูงต�่าลดหลั่นกัน รวมทั้งให้มีหน่วยงานสังกัด ตลอดจนผู้บังคับบัญชา หน่วยงาน
ที่ดูแลงานด้านพระศาสนา คงมีมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานีแล้ว หากแต่ไม่อาจ
หาหลักฐานได้แน่นอน แม้ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้นก็เช่นกัน โดยเฉพาะก่อนแผ่นดิน
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระมหากษัตริย์องค์ที่ ๘ แห่งกรุงศรีอยุธยา ซึ่งชาติไทยยังไม่มี
ระบบศักดินาบรรดาศักดิ์แก่ขุนนาง ข้าราชการ ย่อมยากที่จะค้นหาหลักฐานเป็นอย่างยิ่ง
ครั้นถึงแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เรื่องหน่วยราชการงานบริหาร
การพระศาสนา จึงได้ความเป็นเค้าขึ้นว่า ได้มีการตั้งหน่วยงานนี้ในระดับที่พอจะเทียบกับ
ยุครัตนโกสินทร์ว่า เป็นหน่วยงานระดับกรมใหญ่ ซึ่งเจ้ากรมมีศักดินาชั้นเสนาบดีกระทรวง
หรือระดับกระทรวงขึ้นแล้ว ทั้งนี้โดยอาศัยจากความในพระธรรมนูญกฎหมายว่าด้วย
* ข้อมูลจากหนังสือประวัติกรมการศาสนาและการพระศาสนาในประเทศไทย. กรมการศาสนา จัดพิมพ์เป็นที่ระลึกในงาน
พระกฐินพระราชทาน พ.ศ. ๒๕๑๖
49
วันศาสนูปถัมภ พ.ศ. ๒๕๖๐
