Page 13 - [E-book] วันศาสนูปถัมภ์ ๒๐ สิงหาคม ๒๕๖๕

วันศาสนูปถัมภ์ พ�ทธศักราช ๒๕๖๕

๒. ยุคที่ ๒ เรียกชื่อวา สังฆการีธรรมการ ไมปรากฏนามเจากรม ไดนามนี้จากกฎหมายคณะสงฆ
ฉบับที่ ๑ ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ตราขึ้นหลังจากเสวยราชยได ๕ เดือน
๓. ยุคที่ ๓ เรียกชื่อวา สังกระรียธรรมการ ไมปรากฏนามเจากรม ไดนามนี้จากประกาศกฎเกี่ยว
กับพระสงฆ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๔๔
ตามที่กลาวมานี้เขาใจวาชื่อกรมทั้ง ๓ นี้คงเปนกรมเดียวกัน อาจเปลี่ยนชื่อกันบาง หรือไมก็เรียก
เพี้ยนกันบาง หรือหากเปนคนละกรม ก็คงจะเปนกรมขึ้นตอ พระยาพระเสด็จ เจากรมธรรมการใหญ
ตามแบบแผนกรุงศรีอยุธยา

สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย รัชกาลที่ ๒ (พ.ศ. ๒๓๕๒ – ๒๓๖๗)
ชื่อของกรมไดเปลี่ยนเปน กรมสังฆการี อันเปนการเริ่มตนใชชื่อหนวยงานนี้วา กรม
เปนการแนนอนเปนครั้งแรก เจากรมสังฆการีในแผนดินนี้ ไดความจากหนังสือราชสกุลวงศกรุงรัตนโกสินทร

วาพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย ทรงสถาปนา พระเจานองยาเธอ พระองคเจาชายไกรสร
(พระราชโอรสองคที่ ๓ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช) เปน กรมหมื่นรักษรณเรศ
เปนผูกำกับกรมสังฆการี เปนองคแรก

สมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๓ (พ.ศ. ๒๓๖๗-๒๓๙๔)

สมัยแผนดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๓ กรมหมื่นรักษรณเรศ
ซึ่งไดเลื่อนเปน กรมหลวงรักษรณเรศ ผูกำกับกรมสังฆการี ถูกลงพระอาญาสิ้นพระชนม จึงทรงสถาปนา
พระองคเจาชายสุทัศน (พระราชโอรสองคที่ ๔๐ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช)
ซึ่งเปนพระราชปตุลาของพระองคขึ้นเปน กรมหมื่นสรไกรวิชิต ซึ่งเปนตนราชสกุลสุทัศน เปนผูกำกับ
กรมสังฆการีแทน นับเปนผูกำกับกรมสังฆการี องคที่ ๒

สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๔ (พ.ศ. ๒๓๙๔-๒๔๑๑)
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๔ มีการเพิ่มชื่อตอทายจากคำวา
กรมสังฆการี เปน กรมสังฆการีธรรมการ มีผูกำกับกรม ๑ ตำแหนง และ ตำแหนงอื่นอีก ๓ ตำแหนง ดังนี้
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงแตงตั้งให สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟามหามาลา

กรมพระยาบำราบปรปกษ (เจาฟาชายกลาง) พระราชโอรสองคที่ ๖๕ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย
รัชกาลที่ ๒ ซึ่งเปนพระเจานองยาเธอของพระองค และเปนตนราชสกุล มาลากุล เปนผูกำกับกรม
สังฆการีธรรมการ และเปนเจากรมสังฆการีธรรมการ องคที่ ๑ ในรัชสมัยของพระองค และเปนองคที่ ๓
ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร (องคที่ ๑ คือ กรมหลวงรักษรณเรศ องคที่ ๒ คือ กรมหมื่นสรไกรวิชิต)
ครั้นเมื่อสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาบำราบปรปกษ ทรงโปรดวาการในตำแหนง
อื่นๆ โดยเฉพาะแลว พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดทรงสถาปนา พระองคเจาอรรณพ
(พระราชโอรสองคที่ ๓๒ ของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๓ ซึ่งเปนพระภาคิไนย
ของพระองค และเปนตนราชสกุล อรรณพ) ขึ้นเปน กรมหมื่นอุดมรัตนราษี แลวโปรดใหเปนผูกำกับ
กรมสังฆการีธรรมการตอจากสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาบำราบปรปกษ ซึ่งนับวาเปน

ผูกำกับ องคที่ ๒ ในรัชสมัยของพระองค และเปนองคที่ ๔ ในสมัยรัตนโกสินทร

12
12