Page 11 - [E-book] วันศาสนูปถัมภ์ ๒๐ สิงหาคม ๒๕๖๕

วันศาสนูปถัมภ์ พ�ทธศักราช ๒๕๖๕

บุรพภาค (สมัยสุโขทัย - พ.ศ. ๒๔๘๔)

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา จากการคนพบในศิลาจารึกวัดจุฬามณี ทราบวา ในรัชสมัยสมเด็จพระบรม
ไตรโลกนาถ พระองคทรงสรางพระวิหารวัดจุฬามณี และไดเสด็จออกทรงผนวชอยูที่วัดจุฬามณี ๘ เดือน
ครั้งทรงลาผนวชแลว มีพระราชโองการใหหมื่นราชสังฆการีรับหมายรับผาพระราชทานให พระครูธรรม
ไตรโลกนารถราชมุนี สีลวิสุทธาจารย อธิการรามจุฬามณีนำไปทาบรอยพระพุทธบาท
ดังจะเห็นไดวา ในสมัยกรุงสุโขทัยและในสมัยกรุงศรีอยุธยา มีราชบัณฑิตยและหมื่นราชสังฆการี
ซึ่งสันนิษฐานวาเปนชื่อตำแหนงรับมอบหมายจากพระเจาแผนดินใหรับภารกิจดานการพระศาสนา

ในการถวายความอุปถัมภกิจการคณะสงฆก็ดี พระภิกษุสามเณรก็ดี พระมหากษัตริยยอมทรงจัด
ใหมีเจาหนาที่ฝายคฤหัสถเปนผูดำเนินการแทนพระองค และทรงแตงตั้งใหมียศมีตำแหนงสูงต่ำลดหลั่นกัน
รวมทั้งใหมีหนวยงานสังกัด ตลอดจนผูบังคับบัญชาหนวยงานที่ดูแลงานดานพระศาสนา คงมีมาตั้งแตสมัยกรุง
สุโขทัยเปนราชธานีแลว หากแตไมอาจหาหลักฐานไดแนนอน แมในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนตนก็เชนกัน
โดยเฉพาะกอนแผนดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระมหากษัตริยองคที่ ๘ แหงกรุงศรีอยุธยา
ครั้นถึงแผนดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เรื่องหนวยราชการงานบริหารการพระศาสนา
จึงไดความเปนเคาขึ้นวา ไดมีการตั้งหนวยงานนี้ในระดับที่พอจะเทียบกับยุครัตนโกสินทรวาเปนหนวยงาน

ระดับกรมใหญ ซึ่งเจากรมมีศักดินาชั้นเสนาบดี กระทรวง หรือระดับกระทรวงขึ้นแลว ทั้งนี้ โดยอาศัยจาก
ความในพระธรรมนูญกฎหมายวาดวยตำแหนงศักดินาขาราชการพลเรือนซึ่งเปนกฎหมายที่สมเด็จพระบรม
ไตรโลกนาถทรงตราขึ้น เพื่อแตงตั้งขุนนาง ขาราชการ ใหมีบรรดาศักดิ์เปนพระยา พระ หลวง ขุน หมื่น และ
ใหผูมีบรรดาศักดิ์แตละชั้นถือศักดินาชั้นละเทานั้นเทานี้ และในกฎหมายฉบับนั้นก็ระบุใหมีกรมสังกัด มีชื่อกรมตางๆ
จัดการเรื่องราวตางๆ ขึ้นพรอมกัน หนวยงาน เชน กรมการศาสนาในปจจุบัน ควรจะถือไดวาเริ่มตนมาแตแผนดิน
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เปนตนมา และเริ่มตนดวยชื่อ กรมธรรมการ หรือกรมสังฆการี มาแลว
เจาหนาที่ฝายคฤหัสถซึ่งชวยปฏิบัติดูแลกิจการของคณะสงฆ สังกัดกรมพระธรรมการ หัวหนากรม
มีบรรดาศักดิ์เปนพระยาพระเสด็จ หรือออกญาพระเสด็จ ตำแหนงออกญาพระเสด็จเปนตำแหนงสูง
รับพระบรมราชโองการโดยตรง และบังคับบัญชาราชการอยางสิทธิ์ขาด

ในพระธรรมนูญกฎหมายวาดวยตำแหนงศักดินาขาราชการพลเรือนมีวา
ออกญาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี ศรีสุภราชพิริยพาหุ ถือศักดินา ๑๐,๐๐๐ ไร ขุนธรรมเสนา
ราชปลัดทูลฉลอง ขุนศรีปรีชานนท ปลัดนั่งศาล
กรมธรรมการ มีกรมสังฆการี เปนกรมขึ้นอีกกรมหนึ่ง มีหลวงธรรมรักษา เปนเจากรม
ขุนธรรมาธิบดี เปนราชปลัดทูลฉลอง ขุนศรีธรรมลังการ เปนปลัดนั่งศาล
การดำเนินการดังกลาวสืบเนื่องมาถึงสมัยตนแหงกรุงรัตนโกสินทร จึงไดมีการมอบหมายภารกิจ
เกี่ยวกับงานดานการพระศาสนาใหแกหนวยงานที่ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ตั้งขึ้นรับผิดชอบแทนพระองค

แบงเปน ๓ กรม คือ กรมธรรมการ กรมสังฆการี และกรมราชบัณฑิตย ไดทรงมอบหมายงานที่ใหแตละกรม
ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ตั้งขึ้นรับภารกิจดานงานการพระศาสนาเปนอยางๆ ไป โดยกรมธรรมการ
มีหนาที่รับภาระในการพิจารณา พิพากษาคดีที่พระภิกษุสามเณรกระทำกับฆราวาส กรมสังฆการี มีหนาที่
เปนเจาพนักงานเกี่ยวกับพิธีสงฆทั้งปวง และกรมราชบัณฑิตย มีหนาที่ แปลพระปริยัติธรรม

10 10