Page 12 - [E-book] วันศาสนูปถัมภ์ ๒๐ สิงหาคม ๒๕๖๕

¡ÃÁ¡ÒÃÈÒʹÒ

ภารกิจดานการพระศาสนาที่ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ มอบหมายใหหนวยงานตางๆ ที่ทรงตั้งขึ้น
ไปดำเนินการนั้น ถือเสมือนมอบหมายใหปฏิบัติแทนพระองคตางพระเนตรพระกรรณ หากมีสิ่งใดที่สมควร
กราบบังคมทูล หรือมีปญหาที่ไมสามารถวินิจฉัยไดก็ตองนำความขึ้นกราบบังคมทูล เพื่อทรงพระกรุณา
โปรดเกลาฯ วินิจฉัยสั่งการ
เรื่องของกรมสังฆการี หรือสังฆการีธรรมการ หรือธรรมการสังฆการี ซึ่งเจากรมมีศักดินา
เทียบชั้นเสนาบดีนี้ นอกจากจะเปนกรมใหญแลวยังเปนกรมเกาแกกวากรมอื่นๆ ในสังกัดกระทรวงธรรมการ
หรือกระทรวงศึกษาธิการทั้งหมด และมีอำนาจหนาที่เกี่ยวกับการศาสนา การจัดการคณะสงฆมาแตโบราณ

ดังปรากฏหลักฐานตามที่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕ ทรงมีพระบรมราชาธิบาย
เกี่ยวกับ กรมธรรมการสังฆการี ไวดังนี้
“กรมธรรมการสังฆการี นี้ ตามตำแหนงเดิมเปนกรมใหญไดตั้งธรรมการหัวเมืองวาความ
พระสงฆตอพระสงฆ หรือพระสงฆเกี่ยวของกับคฤหัสถ ไมวาความอยางใด อำนาจของกรมธรรมการที่เปนอยู
บัดนี้ก็ไมสูผิดกับแตกอนมากนัก เปนแตไมมีอำนาจที่จะตั้งธรรมการหัวเมือง ขาดไปพรอมๆ กับกรมอื่นๆ
แตธรรมการหัวเมือง ก็ยังมีหนังสือบอกขาวคราว เหตุการณซึ่งเกิดขึ้นในระหวางพระสงฆ หัวเมืองบาง
นอยๆ ราย แตกรมธรรมการมักจะไดพูดจากับพระสงฆ เจาคณะตามหัวเมืองนั่นเองเสียโดยมาก ถาเจาเมือง
กรมการเมืองใดจะขอตั้งเจาคณะหัวเมืองก็ยังมีใบบอกมาที่กรมธรรมการนั้นดวย คงอยูอยางแตกอน
แตตำแหนงใหญคือที่พระยาพระเสด็จนั้น ไมไดตั้งมาเสียชานาน ดวยผูซึ่งจะเปนขุนนางในตำแหนงธรรมการนี้

ดูเหมือนจะใชผูสนัดในทางวัดๆ ผูซึ่งสนัดในทางวัดๆ เชนนั้น ก็คงตองใชคนที่เปนคนบวชอยูนาน เรอรางุมงาม
ไมสมควรเปนขุนนางใหญ จึงไดลดตำแหนงมีศักดินานอยลงคงใชเจานายไปกำกับอยูเสมอมา”
สวนที่วา กรมธรรมการสังฆการี เปนกรมเกานั้น ปรากฏตามพระราชนิพนธของสมเด็จพระเจา
บรมวงศเธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงอธิบายไวในหนังสือประวัติสังเขปแหงการจัดการศึกษาปรัตยุบัน
แหงประเทศสยาม ภาค ๑ (พ.ศ. ๒๔๑๔-๒๔๓๖) ไวดังนี้ “กระทรวงธรรมการตั้งเปนกระทรวงเสนาบดี
ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันที่ ๑ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๑๑ ตรงกับปมะโรง พ.ศ. ๒๔๓๕ กรมตางๆ ซึ่งรวมเขา
เปนกระทรวงธรรมการ คือ กรมศึกษาธิการ ๑ กรมพิพิธภัณฑ ๑ กรมพยาบาล ๑ กรมธรรมการสังฆการี ๑ ทั้ง ๔

กรมนี้เดิมบังคับบัญชาอยูตางกัน เปนกรมเกาแตกรมธรรมการสังฆการี นอกจากนั้นมีขึ้นชื่อเมื่อในรัชกาลที่ ๕”
ภารกิจดานการพระศาสนาในประเทศไทย มีประวัติความเปนมาดังแสดงไวตอนตนจนลวงมาใน
สมัยรัตนโกสินทร ปรากฏความเปนมาที่สำคัญโดยสังเขป ดังนี้

สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑ (พ.ศ. ๒๓๒๕ - ๒๓๕๒)
๑. ยุคแรกเรียกชื่อวา กรมสังฆการีขวา เจากรมเปน หลวงธรรมรักษา ไดความจากพระราช
พงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร รัชกาลที่ ๑ วา “เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก เสวยราชยแลว
ทรงตั้งตำแหนงพระราชาคณะ ปรากฏวา หลวงธรรมรักษา เจากรมสังฆการีขวา ซึ่งเปนพระพิมลธรรม

มากอน ตองสึกในแผนดินกรุงธนบุรี วาตองอธิกรณอทินนาทาน ทรงแคลงอยู จึงใหพิจารณาไลเลียงดูใหม
ก็บริสุทธิ์อยู หาขาดสิกขาบทไม จึงทรงพระกรุณาโปรดใหกลับบวชเขาใหมใหเปน พระญาณไตรโลก อยูวัดสลัก
(ปจจุบันคือวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์) การครั้งนี้ในป พ.ศ. ๒๓๒๕ ปแรกที่เสวยราชย”

11