Page 25 - ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๖๖

ดวยพระธรรมเทศนา ชื่อวา “ธัมมจักกัปปวัตนะ” ซึ่งเปนกําเนิดของวงลอธรรมะอันจะหมุน
เคลื่อนตัวไปรอบแลวรอบเลา เพื่อจะใหเขาถึงประชาหมูสัตวทั่ว ๆ ไป ดุจวงลอของราชรถ ที่พระราชา
ประทับขับเคลื่อนไป ฉะนั้น สวนกวางหมอบเปนสัญลักษณของสถานที่ เปนที่แสดงธรรมของ
พระสัมมาสัมพุทธะ นั่นคือราวปาเปนที่อยูอาศัยของบรรดาสรรพสัตวเขตปลดปลอยโดยสวัสดิภาพ
มีชื่อเรียกวา “ปาอิสิปตนมฤคทายวัน”
นักปราชญทางศาสนาจึงกําหนดเอาวงลอเปนดุจธรรมคลาเคลื่อน และรูปสัตวกวางเปนสถานที่
ประกาศธรรมะมารวมกันหมายวาเปนสัญลักษณทางพระพุทธศาสนาประการหนึ่ง เรียกวา “ธรรมจักร”
เปนสัญลักษณอันประเดิมเริ่มแรกของพระพุทธศาสนา
หลังจากนั้น ถัดมาอีกประมาณ ๒๓๐ กวาป ในรัชสมัยของพระเจาอโศกมหาราช ผูยิ่งใหญของ
ชมพูทวีปในประเทศอินเดีย ทรงนับถือและเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเปนอยางยิ่งจนถึงกับทรงยอมรับ
เปนศาสนูปถัมภกในคราวที่พระองคทรงโปรดใหพระภิกษุสงฆชําระและทําสังคายนาพระพุทธศาสนา
นับเปนการทําสังคายนาครั้งที่ ๓ ภายหลังจากเสร็จสิ้นการสังคายนาแลว พระองคทรงโปรดใหพระสงฆ
หัวหนาทําสังคายนาคัดเลือกสงพระสงฆผูมีความสามารถไปประกาศพระพุทธศาสนายังประเทศตาง ๆ
หลายสาย ประเทศไทยของเราก็มีสวนไดรับการเผยแผพระพุทธศาสนาครั้งนี้ดวย โดยพระโสณเถระและ
พระอุตตรเถระไดมาเผยแผพระพุทธศาสนาที่สุวรรณภูมิประเทศ (อาณาจักรทวาราวดี) และพระเจาอโศก
มหาราช ไดทรงทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาเปนการใหญ โดยเฉพาะคือพระองคไดสรางอนุสาวรียสถาน
ในสังเวชนียสถานทั้ง ๔ คือ สถานที่ประสูติ สถานที่ตรัสรู สถานที่แสดงปฐมเทศนา และสถานที่ปรินิพพาน
ของพระพุทธเจา ณ สถานที่นั้น ๆ พระองคไดทรงสรางสถูปเจดียไวอยางมั่นคงและแข็งแรง ยังมีปรากฏ
ใหเห็นอยูในชมพูทวีป ประเทศอินเดียถึงทุกวันนี้ และที่สําคัญคือ สถานที่นั้น ๆ พระองคไดทรงสราง
เสาหินใหญไวทุกแหง บนยอดของเสาหินนั้น มีรูปสิงหยืนผงาดอยูทั้ง ๔ ทิศ ยืนหันหลังใหกันและกันที่หนาอก
ของสิงหแตละตัวสลักรูปเสมาธรรมจักรไวทุกตัว โดยมีกงลอถึง ๒๔ กงดวยกัน และเปนสัญลักษณใหรูกันวา
ณ สถานที่นี้มีความเกี่ยวของกับพุทธศาสนา และพระพุทธศาสนาเคยมีความมั่นคง ณ สถานที่นี้ ดังนั้น
จึงทําใหเกิดสัญลักษณที่เรียกวา “เสาเสมาธรรมจักร” ขึ้น ซึ่งมีความหมายทั้งเสาเสมา เสาที่เปนเขตแดน
ความมั่นคง และวงลอธรรมจักรอันหมายถึงการประกาศเผยแผหลักธรรมในพระพุทธศาสนาใหเขาถึง
ประชาชน รวมเปน “เสาเสมาธรรมจักร” โดยกรมการศาสนาไดจําลองรูปแบบสวนหนึ่งมาเปนสัญลักษณ
และมอบใหแกผูบําเพ็ญคุณประโยชนตอพระพุทธศาสนาในงานสัปดาหสงเสริมพระพุทธศาสนา เนื่องใน
วันวิสาขบูชาทุกป
สําหรับตราธรรมจักรนั้น บางทานอยากจะทราบตอไปอีกก็ไดวา บางตรามี ๔ มี ๘ มี ๑๖
มี ๓๗ หรืออาจมีมากกวานี้ก็มีนั้น ขอเรียนวานั่นเปนเครื่องหมายที่นักปราชญทางศาสนาทานคิดคน
หลักธรรมในทางพระพุทธศาสนายอมาใสไวเปนกงหนึ่ง ๆ ในตราธรรมจักรนั้น เชน ๔ กง อาจหมายถึง
หลักของอริยสัจจ ๔ ก็ได ๘ กง อาจหมายถึงมรรคมีองคประกอบ ๘ ประการก็ได อาจหมายถึงมรรค ๔
ผล ๔ ก็ได ๑๖ กง อาจหมายถึงญาณ ๑๖ ในวิปสสนากัมมัฏฐานก็ได ๒๔ กง อาจหมายถึงปจจยาการ ๑๒
(อิทัปปจจยตา) ทั้งฝายอนุโลมและฝายปฏิโลมรวมเปน ๒๔ ก็ได ๓๗ กง อาจหมายถึง โพธิปกขิยธรรม ๓๗
ประการก็ได หรืออาจหมายถึงอยางอื่นอีกสุดแตจะกําหนดความหมายเอาหลักธรรมที่ตนเองเลื่อมใสหรือ
ปฏิบัติมายอเขานั่นเอง

ธงชัย สุมนจักร
ผูเรียบเรียง